ویژگی‏های مرد خوب از دیدگاه پیامبر اعظم (ص)

اسلام همان‏گونه که به مردان سفارش می‏کند در انتخاب همسر دقت کنند، به دختران و پدران و مادرانشان هم سفارش می‏کند در انتخاب شوهر، معیارهای خاصی را در نظر بگیرند. اهمیت این مسئله تا آن جاست که ازدواج را طوق بندگی دانسته است. بنا براین، هر کس دختر خود را شوهر دهد، او را به بندگی داده است. پس باید بنگرد که دختر خود را به بندگی چه کسی می‏دهد.

 
تشکیل خانواده با ازدواج امکان‏پذیر است. زن و مردی که هیچ رابطه و وابستگی به یکدیگر ندارند، با این پیمان مقدس، خود را به یکدیگر وابسته می‏بینند و بر اساس آن، روابط بسیار نزدیک و دل‏بستگی فراوانی نسبت به یکدیگر پیدا می‏کنند.
ازدواج در گام نخست می‏تواند مایه آرامش، رشد و پویایی زن و شوهر باشد و در مرحله بالاتر، زمینه‏ساز تولد فرزند یا فرزندانی شود. از آنجا که اسلام به این نهاد مقدس توجه ویژه دارد، ازدواج بیش از پیش اهمیت می‏یابد تا آنجا که پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله همیشه افراد را به ازدواج تشویق می‏کرد.

1. تشویق به ازدواج
 
-----------------------
خداوند در قرآن کریم، به خانواده‏ها چنین سفارش می‏کند:
بی‏همسران خود و غلامان و کنیزان درست‏کارتان را همسر دهید. اگر تنگ‏دستند، خداوند، آنها را از فضل خویش بی‏نیاز خواهد کرد و خدا، گشایشگر داناست. (نور: 32)
پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله نیز با پیروی از قرآن کریم، همه را با شیوه‏های گوناگون به ازدواج تشویق می‏کند.

الف) ازدواج، سنّت رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله
 
-----------------------------------------------------
حضرت محمد صلی‏الله‏علیه‏و‏آله، ازدواج را سنّت و روش خود معرفی می‏کرد، بنا براین، شایسته است یک مسلمان از سنّت و روش پیامبر پیروی کند. آن حضرت می‏فرمود: "أَلنِّکاحُ سُنَّتِی فَمَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتِی فَلَیْسَ مِنِّی؛ ازدواج، سنّت و روش من است. پس هر که از سنّت من روی گرداند، از من نیست ".1

ب) ازدواج، محبوب خدا
 
---------------------------
پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله درباره ازدواج فرمود:
ما بُنِیَ فِی الإِسَلامِ بِناءٌ أَحَبُّ إِلَی اللّه‏ِ عَزَّوَجَلَّ، وَ أَعَزُّ مِنَ التَّزْوِیِجِ.2
هیچ بنایی در اسلام نهاده نشده است که نزد خداوند ـ عزوجل ـ محبوب‏تر و عزیزتر و ارجمندتر از ازدواج باشد.

ج) ازدواج، سبب پاکی و پاکیزگی
 
--------------------------------------
پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله، ازدواج را سبب پاک و پاکیزه بودن انسان در دیدار با پروردگار می‏داند:
مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَلْقَی اللّه‏َ طاهِراً مُطَهَّراً فَلْیَلْقَهُ بِزَوجَةٍ.3
هر کس دوست دارد خدا را پاک و پاکیزه دیدار کند، در حالی که متأهل است، خدا را دیدار کند.

د) ازدواج، مایه نزدیکی و دوستی با خدا
 
----------------------------------------------
مؤمن، محبت و دوستی خدا را بر هر چیزی ترجیح می‏دهد. پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله برای نزدیک شدن به خداوند، راه‏های فراوانی را به رهروان خویش نشانمی‏دهد که یکی از آنها ازدواج است. کسی که برای خشنودی خداوند ازدواج می‏کند، سزاوار دوستی با پروردگار است. حضرت رسول اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آلهفرموده است:
مَن نَکَحَ للّه‏ِ وَأَنْکَحَ لِلّهِ اسْتَحَقَّ وَلایَةَ اللّه‏ِ.4
هر کس برای خدا ازدواج کند و برای خدا کسی را به ازدواج دیگری درآورد، سزاوار ولایت و دوستی خدا است.

ه ) ازدواج، سبب حفظ دین
 
--------------------------------
پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله برای تشویق جوانان به ازدواج، برخی آثار و برکت‏های ازدواج را در دنیا و آخرت برای آنها بیان می‏کند. از جمله آثاری که حضرت به آن اشاره دارد، حفظ دین است. ایشان در کلامی می‏فرماید:
أَیُّما شابٍّ تَزَوَّجَ فِی حَداثَةِ سِنِّهِ عَجَّ شَیْطانُهُ: یا وَیْلَهُ عَصَمَ مِنِّی دِینَهُ.5
هر جوانی که در دوره جوانی خود ازدواج کند، شیطانش فریاد برآورد که: وای بر او! دین خود را از [گزند] من حفظ کرد.
همچنین در جایی دیگر می‏فرماید:
إِذا تَزَوَّجَ الْعَبْدُ فَقَدِ اسْتَکْمَلَ نِصْفَ الدِّینِ، فَلْیَتَّقِ اللّه‏َ فِی النِّصْفِ الْباقِی.6
هرگاه بنده ازدواج کند، نصف دین را کامل کرده است و برای [حفظ] نصف دیگر باید تقوای خدا پیشه کند.

و) ازدواج، عامل برتری
 
-------------------------
پیامبر اعظم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله می‏فرماید:
أَلْمُتَزَوِّجُ النّائمُ أَفْضَلُ عِنْدَاللّه‏ِ مِنَ الصّائِمِ القائِمِ الْعَزَبِ.7
انسان ازدواج کرده خفته، نزد خدا از انسان عزب روزه‏گیر شب‏زنده‏دار برتر است.

ز) ازدواج، مایه افزایش روزی
 
--------------------------------
پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله فرمود:
إِتَّخِذُوا الأَهْلَ، فَإِنَّهُ أرْزَقُ لَکُمْ.8
زن بگیرید؛ زیرا ازدواج کردن، روزی شما را بیشتر می‏کند.

ح) ازدواج، نیکو گرداننده اخلاق
 
-----------------------------------
آن حضرت فرمود:
مردان عزب خود را زن دهید؛ زیرا با این کار، خداوند، اخلاق آنان را نیکو می‏گرداند و روزی‏هایشان را زیاد می‏کند و بر جوان‏مردی‏های آنان می‏افزاید.9

2. ویژگی‏های زن شایسته
 
================
مهم‏ترین ویژگی‏های زن خوب از دیدگاه پیامبر اعظم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله عبارتند از:

الف) دین‏داری
 
----------------
حضرت محمد صلی‏الله‏علیه‏و‏آله می‏فرمود: "فَعَلَیْکُمْ بِذاتِ الدِّینِ؛ پس بر شما باد به [ازدواج] با زنان دین‏دار ".10
زن دین‏دار، زنی است که خدا را می‏شناسد، به قیامت معتقد است و به دستورهای الهی جامه عمل می‏پوشاند. چنین زنی، پاکدامن، امین، مهربان در برابر شوهر خود، فروتن و در برابر نامحرمان، متکبر است. این ویژگی‏ها که از دین‏داری وی سرچشمه می‏گیرد، سبب شیرین شدن زندگی خانوادگی می‏شود. پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله درباره ازدواج مردان با زنان می‏فرماید:
به خاطر چهار چیز با زنان ازدواج می‏کنند: مال و ثروت؛ دین‏داری؛ زیبایی و اصل و نسب و خانواده. پس تو با زنان دین‏دار ازدواج کن.11

ب) اصالت خانوادگی
 
-----------------------
مشهور است که پیامبر اعظم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله فرمود: "إِیّاکُمْ وَ خَضْرَاءَ الدِّمَنِ؛ از گیاه روییده در خرابه بپرهیزید. " از حضرت پرسیدند که مقصود از خضراء الدِّمَن یا همان گیاه روییده در خرابه چیست؟ حضرت فرمود: "أَلْمَرْأَةُ الحَسْناءُ فِی مَنْبِتِ السَّوءِ؛ زن زیبارویی که در خانواده‏ای فاسد رشد کرده است ".12
حدیث معروف: "أَلسَّعِیدُ مَنْ سَعِدَ فِی بَطْنِ أُمِّهِ وَالشَّقِیُّ مَنْ شَقِیَ فِی بَطْنِ أُمَّهِ؛ سعادتمند کسی است که در شکم مادرش سعادتمند است و بدبخت کسی است که در شکم مادرش بدبخت شده است "،13 به اهمیت وجود مادر در تکوین سرشت آدمی اشاره دارد. وراثت و نقش مادر در جسم و جان فرزند انکارناپذیر است. پیامبر اسلام در همین زمینه فرموده است: "وَانْظُرْ فِی أَیِّ نِصابٍ تَضَعُ وَلدَکَ فَإِنَّ الْعِرْقَ دَسّاسٌ؛ بنگر فرزند خود را در چه مکانی قرار می‏دهی؛ زیرا رگ و ریشه در فرزند اثر می‏گذارد. "14 همچنین در سخنی دیگر می‏فرماید: "تَزَوَّجُوا فِی الحِجْزِ الصّالِح فَإِنَّ الْعِرْقَ دَسّاسٌ؛ با خانواده صالح (خوب و شایسته) ازدواج کنید که رگ و ریشه (خون) در فرزند اثر می‏گذارد ".15

ج) هم‏کفو و هم رتبه بودن
 
------------------------------
هم‏کفو بودن؛ یعنی هم‏سنخ و هم رتبه بودن. این ویژگی می‏تواند زمینه‏های انس، الفت و آسایش زن و مرد را فراهم سازد. هرچه زن و شوهر از نظر اجتماعی، اقتصادی، علمی، اخلاقی و زیبایی به یکدیگر نزدیک‏تر و دارای نقاط مشترک بیشتری باشند، زمینه انس و الفت بیشتری در آنها به وجود می‏آید.16 درواقع، این مسئله از مهم‏ترین عوامل استحکام روابط میان زن و شوهر به شمار می‏رود.
پیامبر اعظم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله افزون بر دین‏داری، اصالت خانوادگی، هم‏رتبه و هم سنخ بودن، ویژگی‏های دیگری را نیز برای یک همسر خوب برمی‏شمرد. از جمله: شوهر دوست بودن، عفیف بودن، عزیز دو خانواده، خاضع در برابر شوهر،17 دوشیزه، زایا، کم مهریه، زیبا روی و... .
أَفضَلُ نِساءِ اُمَّتِی أَصبَحُهُنَّ وَجْها وَ أقَلُّهُنَّ مَهراً.18
بهترین زنان امت من، خوب‏روی‏ترین و کم مهریه‏ترین آنان هستند.
زنان زیباروی معمولاً مهریه‏های سنگینی دارند، ولی زن مؤمن که از امت پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله است، تنها سعادت خانواده را در نظر دارد و مهریه خود را کم قرار می‏دهد. بر اساس روایت‏های گوناگون از ائمه اطهار، مهریه سنگین نشانه شومی زن و ازدواج است.

3. ویژگی‏های مرد خوب
 
===============
اسلام همان‏گونه که به مردان سفارش می‏کند در انتخاب همسر دقت کنند، به دختران و پدران و مادرانشان هم سفارش می‏کند در انتخاب شوهر، معیارهای خاصی را در نظر بگیرند. اهمیت این مسئله تا آن جاست که ازدواج را طوق بندگی دانسته است. بنا براین، هر کس دختر خود را شوهر دهد، او را به بندگی داده است. پس باید بنگرد که دختر خود را به بندگی چه کسی می‏دهد.19

الف) امانت‏داری
 
-------------------
قرآن کریم هنگام نقل داستان حضرت موسی علیه‏السلام و حضرت شعیب علیه‏السلام بیان می‏کند: "وقتی حضرت موسی علیه‏السلام خدمت حضرت شعیب علیه‏السلامرسید، یکی از دختران شعیب علیه‏السلام به پدر خطاب می‏کند و می‏گوید: ای پدر او را استخدام کن؛ چرا که بهترین کسی است که استخدام می‏کنی. هم نیرومند (و هم) در خور اعتماد (امین) است ". (قصص: 26)
در روایت‏های اسلامی آمده است: "حضرت شعیب علیه‏السلام از دختر می‏پرسد، امین بودن این جوان را از کجا فهمید. او عرض می‏کند: پدر جان، من وقتی به دستور شما نزد موسی علیه‏السلام رفتم و او را دعوت به منزل نمودم، هنگامی که خواستم جلو بیفتم و او را راهنمایی کنم، او اجازه نداد و به من گفت: شما پشت سر من حرکت کنید و از همان‏جا مرا راهنمایی کنید... ".20

ب) دین‏داری
 
----------------
پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله در روایتی به دو ویژگی مرد اشاره می‏فرماید که دین‏داری و امین بودن است.
إِذا جاءَکُم مَنْ تَرضَوْنَ دِینَهُ وَ أَمانَتَهُ یَخطُبُ (إِلَیْکُمْ) فَزَوِّجُو؛ إِنْ لاتَفْعَلُوهُ تَکُنْ فِتْنَةٌ فِی الْأَرْضِ وَ فَسادٌ کَبِیرٌ.21
هرگاه کسی به خواستگاری نزد شما آمد و دین‏داری و امانت‏داری او را پسندیدید، به او زن دهید. اگر چنین نکنید، در روی زمین تبه‏کاری و فساد بسیار پدید خواهد آمد.
در روایت‏ها افزون بر امانت‏داری و دین‏داری، به ویژگی‏های دیگری چون خوش‏اخلاقی، شرافت و آبرومندی نیز اشاره شده است.

پی‌نوشت‌ها:
 

1. محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1405 ه . ق، ج 100، ص 220، ح 23.
2. همان، ص 222، ح 40.
3. محمد بن حسن حر عاملى، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت، 1409 ه . ق، ج 20، ص 18، ح
24912؛ بحارالانوار، ج 100، صص 220 و 221. با استفاده از سى‏دى 5/2 نور
4. میزان الحکمه، ج 5، ح 7800.
5. همان، ص 7805. این حدیث در مستدرک الوسائل، ج 14، ص 149 چنین آمده است: "ما مِنْ
شابٍّ تَزَوَّجَ فِى حَداثَةِ سِنِّهِ إلاّ عَجَّ شَیْطانُهُ: یا وَیْلَهُ عَصَمَ مِنِّى ثُلُثَىْ دِینَهُ فَلْیَبَّقِ اللّه‏َ العَبدُ فِى الثُّلُثِ الْباقِى ".
6. همان، ح 7807.
7. همان، ح 7812.
8. همان، ح 7813.
9. همان، ح 7814.
10. همان، ح 7831.
11. همان، ح 7836.
12. همان، ح 7858.
13. بحارالانوار، ج 43، ص 44.
14. کنزالعمال، ج 15، ص 855.
15. همان، ص 296.
16. وسائل الشیعه، ج 14، ص 29.
17. مکارم الاخلاق، ص 200.
18. بحارالانوار، ج 103، ص 237، ح 25.
19. میزان الحکمه، ج 5، ح 7855.
20. نک: تفسیر نمونه، ج 16، ص 64.
21. همان، ح 7838.
 
منبع: کتاب " سفارش‏های پیامبر اعظم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله به خانواده "