سکوت سازنده و غیرسازنده در زندگی مشترک

بر هیچ کس پوشیده نیست که زندگی مشترک فراز و نشیب فراوانی دارد. پس از تشکیل زندگی مشترک با بروز مشکلات مختلف، برای همسران به خوبی آشکار می شود که زندگی همیشه به یک منوال نیست و پستی و بلندی دارد. برای رفع این چالش ها باید از مهارت های ارتباطی برخوردار بود. گاهی همسران ناتوان از حل مشکلات ارتباطی خود سکوت در پیش می گیرند و تلاش می کنند با مسکوت گذاشتن موضوع و حرف نزدن درباره آن، چالش را پشت سر بگذارند. سکوت ممکن است گاهی راهکار خوبی باشد اما بدون شک در بسیاری از موارد آسیب زننده است. درباره معنای سکوت در زندگی مشترک با دکتر شهرام ناصری روان شناس و مشاور خانواده گفت وگویی انجام داده ایم که در ادامه مطلب می آید.

سکوت و طلاق عاطفی

حاکم شدن سکوت در فضای یک خانواده در بیشتر موارد ناشی از طلاق عاطفی است. دکتر ناصری با بیان این مطلب ادامه می دهد: زوجی که همواره در مقابل هم سکوت پیشه می کنند، در واقع عواطف شان را سرکوب کرده اند. سکوت در این حالت نوعی از بی توجهی محسوب می شود و در مقابل آزارهای دیگر بدترین نوع محسوب می شود. زیرا روح و روان انسان را می خراشد و فرد را به نحوی بی سلاح می کند و وی نمی تواند از خودش دفاع کند. این نوع آزار بسیار خطرناک و فرساینده است و اغلب در طول زمان به علت نتیجه مثبت از سوی همسری که سکوت را شروع کرده است ادامه می یابد.نکته این جاست که حرف زدن برای زن و مرد 2 معنای متفاوت دارد. زنان برای برقراری ارتباط حرف می زنند اما مردان بیشتر زمانی حرف می زنند که می خواهند مشکلی را حل کنند. اگر زن و مرد منظور همسرشان را از حرف زدن ندانند، قادر نخواهند بود با وی ارتباط سالمی برقرار کنند. بنابراین زوج هایی که مهارت برقراری ارتباط را نیاموخته باشند در طول زمان ممکن است بر سر سکوت کردن با هم به توافق پنهان برسند. در چنین مواردی ممکن است سکوت طولانی به طلاق عاطفی منجر شود یعنی مرحله ای که زن و مرد از پیدا کردن راه حل برای مشکل خود ناتوان می شوند و برای برقراری ارتباط با یکدیگر تلاشی نمی کنند، زیر یک سقف زندگی می کنند بدون این که تعلق خاطری به هم داشته باشند یا از زندگی کنار هم لذت ببرند.پرواضح است زوجی که دچار طلاق عاطفی ناشی از سکوت در زندگی مشترک شده است، باید تلاش کند راه حلی برای مشکلش پیدا کند. وقتی سکوت ناشی از نارضایتی، دلخوری، نداشتن علاقه به همسر و یا دیگر تعارضات باشد مراجعه به مشاور یا روان شناس ضروری است. چنین زوجی باید در مراجعه به مشاور دلایل سکوت خود را ریشه یابی و سعی کنند مشکلات خود را با ارتقای مهارت های ارتباطی و حل مسئله رفع کنند. یک بار دیگر تاکید می کنیم ادامه زندگی مشترک با سکوت مطلق به دلمردگی، خستگی مفرط، افسردگی، نارضایتی از زندگی، تربیت فرزندان اجتنابگر که از برقراری ارتباط با دیگران طفره می روند، منجر می شود و این امر به طور کلی سلامت جسمی و روحی اعضا را تحت تاثیر قرار می دهد.

سکوت همیشه بد نیست

وی با اشاره به این که نمی توان سکوت را همواره منفی تلقی کرد، تصریح می کند: یک رفتار به خودی خود نمی تواند خوب یا بد باشد بلکه با توجه به موقعیت، شرایط و معانی متفاوتی که دارد باید مورد ارزیابی قرار گیرد. گاهی همین سکوت که در زندگی مشترک بسیار آزاردهنده و مخرب است، می تواند بسیار مفید و سازنده باشد. یکی از مواردی که سکوت کردن به منزله هنر است، سکوت به هنگام خشم است. سکوت در خشم یک مهارت است، زیرا به تعدیل عواطف منجر می شود. وقتی به هنگام خشم سکوت می کنیم، در واقع اجازه می دهیم عواطفی که برانگیخته شده است، سر جای خود برگردد و درست و بجا بروز پیدا کند. سکوت به هنگام خشم به مهارت و تمرین زیادی نیاز دارد و درست مثل نواختن یک ساز، کار زمان بر و وقت گیری است.نکته این جاست معمولا آنچه ما را خشمگین می کند، از تعداد انگشتان دست بیشتر نیست. یا تصور می کنیم ظلمی در حقمان روا داشته شده است، یا احساس تحقیر شدن می کنیم یا می پنداریم عواطفمان نادیده گرفته شده و... در تمام این موارد این کودک درون ماست که تحت تاثیر حادثه یا آن اتفاق قرار می گیرد و خشمگین می شود. در هنگام خشم، یک بزرگسال ممکن است واکنش یک کودک خشمگین را از خود نشان دهد زیرا کودک درون اوست که خشم را بروز می دهد. بنابراین برای این که بتوانیم خشم خود را مهار و رفتارهای ناشی از آن را کنترل کنیم، بهتر است محرک هایی را که باعث خشم و عصبانیت می شود شناسایی و آن ها را طبقه بندی کنیم. هنگامی که عصبانی هستیم، رفتار منطقی جای خود را به بروز احساسات می دهد زیرا عقل و احساس مثل الاکلنگ عمل می کنند. وقتی غلبه با احساس است، عقل به خوبی کار نمی کند و بالعکس. بنابراین دانستن این نکته بسیار کمک کننده است. بهتر است به هنگام عصبانیت، سعی کنیم احساس کودک درون را تایید کنیم و به او فرصت دهیم آرام بگیرد، سپس رفتار منطقی در پیش بگیریم.

سکوت در مقابل پرخاشگری

وی درباره سکوت همسران در مقابل پرخاشگری یکدیگر می گوید: نمی توان این نوع سکوت را همیشه توصیه کرد زیرا ممکن است طرف مقابل سکوت را ناشی از ترس فرض کند و این رفتار را ادامه بدهد. سکوت در مقابل زورگویی، پرخاشگری بی دلیل و رفتارهای غیرمنطقی همسر توصیه نمی شود زیرا به حل مشکل کمک نمی کند.در چنین مواردی توصیه می شود همسر پرخاشگر پس از تکرار چندباره رفتار خود دعوت به گفت وگو شود تا درباره رفتار، احساس و انتظاراتش و تاثیری که آن رفتاربر اطرافیان داشته است، توضیح دهد.رها کردن موضوع، نادیده گرفتن پرخاشگری و همواره سکوت کردن در چنین مواردی در درازمدت به روابط بین فردی لطمه می زند.زوجی که استقلال کافی دارد، حرفش شنیده می شود و در بیشتر رفتارها و کارهایش موفق است، می تواند صبوری بیشتری در مقابل همسر پرخاشگر از خود نشان دهد و به او فرصت دهد تا بتواند با تعارضاتش کنار بیاید. در چنین مواردی ادامه سکوت اشکالی ندارد.

اما مواقعی که یکی از همسران همواره مورد ظلم قرار می گیرد، حقوقش پایمال می شود، امکان لذت بردن از زندگی را به دلیل رفتار همسرش از دست داده است، نباید در مقابل رفتارهای تکرارشونده و پرخاشگرانه همسر سکوت اختیار کند. حتما ماجراهای زندگی های مشترک را شنیده اید که به یکباره با طغیان زن فروپاشیده است. در چنین مواردی معمولا زن که سال ها صبوری به خرج داده به یکباره طغیان می کند و همه چیز را زیر پا می گذارد. در واقع سکوت او طی سال های زندگی مشترک باعث شده است که سرانجام به چنین اقدامی دست بزند.نکته این جاست که زوج ها باید به حدی از بلوغ رسیده باشند که بدانند چه زمانی سکوت به زندگی مشترکشان کمک می کند و چه زمان گفت وگو . البته مهارت های آن را نیز یاد گرفته باشند. شاید بد نباشد اشاره کوتاهی هم به برخی مهارت های گفت وگویی سازنده زوج داشته باشیم زیرا در برخی موارد سکوت اختیار کردن به دلیل ناآگاهی از این مهارت هاست.در یک گفت وگوی سازنده زن و شوهر قادرند حرف خود را به روشنی، وضوح و سادگی هرچه تمام تر مطرح کنند و از ایجاد ابهام پرهیز می کنند.همچنین ارتباط مستقیم و چهره به چهره برقرار و به نشانه های غیرکلامی همدیگر توجه می کنند. پاسخ آن ها به یکدیگر مخرب نیست بلکه برای حل مشکل و رفع چالش سرنخ های عاطفی کلامی و غیرکلامی یکدیگر را درمی یابند، پاسخ می دهند و با پاسخ دهی به نیازهای عاطفی یکدیگر گفت وگو و تعاملی سازنده و موثر برقرار می کنند.

منبع: روزنامه خراسان