«کی داده کی گرفته»های ناپلئونی!

مقدمه
 
بدون شک «مهریه»و میزان آن،یکی ازموضاعاتی است که هنگام ازدواج ذهن دو خانواده عروس و داماد را تا حد زیادی به خود مشغول می کند. چنان که در حال حاضر اغلب خانواده ها در تعیین مهریه دچار سردرگمی هستند و نمی دادنند بر چه مبنایی باید مهریه را تعیین کنند.
دربیش تر مواقع دیده شده که دو خانواده سعی می کنند طی یک چانه زنی مستمر،به یک توافق بینابین در این زمینه برسند که این کار معمولاً توأم با آزردگی خاطر بوده و همین مسئله بعدها باعث ایجاد کدورت بین طرفین می شود.
مهریه ازسنت های حسنه دین ماست که در طول زمان دچار تغییرات فراوانی در شکل و محتوای خود شده متاسفانه امروز بیش ازآن که باعث پایداری ارتباط یک زوج باشد، خود به دلیل اصلی خیلی از جدایی ها تبدیل شده است.
این مطلب سعی دارد با نگاهی به دیدگاه های کارشناسان قضایی و روانشناسان زبده، به آسیب شناسی این مقوله در اجتماع امروز ما بپردازد.

مهریه: ازدیروز تا امروز
 
مردها ازگذشته و در دوران جاهلیت زن ها را در حکم برده های اجیر و مزدور خود نگاه می کردند و به آن ها استقلال اجتماعی و اقتصادی نمی دادند!
محصول کارها و زحمات زن همیشه متعلق به پدر یا شوهر بود و زن حق نداشت به اراده خود شوهر انتخاب کند و به اراده خود و برای خود فعالیت اقتصادی و مالی داشته باشد.
ارزش زن در ازدواج چندان رعایت نمی شد و به اگر هم هدیه ای برای پیشکش ازدواج از سوی داماد تدارک دیده می شد، نصیب پدر عروس می شد. گاهی مرد یک یا دو سال برای پدر عروس بیگاری می کرد تا از طریق منفعت مالی که به پدر عروس می رساند،بتواند با دختر او ازدواج کند. حالا اگر نگاهی بیاندازیم به تفاوت های فراوانی که از آن دوران تا امروز در زمینه نوع نگاه به زنان و میزان مشارکت های اجتماعی و اقتصادی آن ها در اجتماع به وجود آمده، می توانیم نتیجه بگیریم که نگاه به مهریه و تعیین میزان آن به عنوان حق شرعی زن در میان خانواده های امروزی به شکل دیگری انجام می گیرد. بر اساس قوانین جاری درکشور ما، مهریه مالی است که مرد در هنگام عقد ازدواج -به رسم هدیه -به زن می پردازد یا متعهد به پرداخت آن می شود. مهریه می تواند عین باشد یا دِین، منفعت باشد یا عملی معین، حال باشد یا مؤجل. در واقع امتیازی است به نفع زن در عَقد ازدواج، آیات و احادیث روایات فراوانی این حق را تأیید، حمایت و تضمین کرده اند تا آن جا که اگر مردی به هر دلیلی قصد شانه خالی کردن از ادای دین را حتی دردل بکند، یا به نحوی برزن سختگیری کند مورد نکوهش شدید قرار گرفته و گناه نپرداختن مهریه در آموزه های دینی با گناهان کبیره برابری می کند. اما در آموزه های دینی ما همان قدر که به پرداخت مطالبه زن تاکید شده، به معقول بودن میزان آن نیزتاکید شده است.

مهریه های عجیب برای پوشش کمبودها
 
یک تحلیل گر زبده مسائل اجتماعی اعتقاد دارد در جامعه فعلی ما از مهریه صلب ماهیت شده و امری که ماهیت اقتصادی و اسلامی دارد، به یک امر تشریفاتی تبدیل شده است. نمود این قضیه را بیش از هر چیز در انتخاب مهریه های عجیب و غریب در میان زوج های جوان می توان مشاهده کرد. کافی است به این چند نمونه مهریه که فقط تعداد کمی از موارد استخراج شده از دفاتر ازدواج و دادگاه های خانواده هستند توجه کنید:
هزار کیلو بال مگس،500 هزار شاخه گل ارکیده، 5 هزار مرجان دریایی، یک جفت قو،1رأس آهوی وحشی، 10هزار لیتر بنزین (!)،24 ساعت استفاده از آب قنات روستا، دست و پا یا قلب مرد، یک دستگاه پیانو،100عدد لپ تاپ آخرین مدل ،...دکتر ابهری- جامعه شناس و آسیب شناس اجتماعی - انتخاب این مهریه های عجیب را نشانه کمبودهای اجتماعی،روحی، روانی و احساسی افراد می داند. وی با اشاره به دلایل انتخاب چنین مهریه هایی ازسوی زوج های جوان می گوید: «زمانی که مهریه هدیه ای است از طرف مرد که هم زن بتواند از آن بهره ببرد و هم مرد و در هرزمانی که مرد توان پرداخت آن را داشت، باید بپردازد. اما متاسفانه در سال های اخیر مهریه که یکی از استحکامات مشترک است، رنگ و بوی احساسی به خود گرفته و کمتر معیارهای عقلی و منطقی برای آن تعیین می شود .»
این تحلیلگر مسائل اجتماعی ادامه می دهد: «زمانی که مهریه از سطح متعادل خود خارج می شود، نشانگر این است که آسیب های اجتماعی بر یک اصل خوب خانوادگی اثر گذاشته و آن را به انحراف کشانده است. به عنوان نمونه وقتی دختر جوانی مهریه اش را هزار کیلو بال مگس قرار می دهد می خواهد این حس را به اطرافیان خود منتقل کند که داماد حاضر است به خاطر وی تا سر کوه قاف هم برود و برایش هزار کیلو بال مگس فراهم کند !»

مهریه،
 
قیمت عروس خانم نیست !
به گفنه کارشناسان بحران دیگری که تعریف خانواده های امروزی از مقوله «مهریه» را مسموم می کند، این است که برخی خانواده ها مهریه را در حکم قیمتی می دانند که بر روی عروس گذاشته می شود و به همین خاطر سعی دارند با بالا بردن این رقم، حق مطلب را در مورد دختران دم بخت خود ادا کنند !
آرزو آجودانی - کارشناس ارشد رواشناسی بالینی -ضمن بیان این مطلب می گوید : «این مشکل ریشه درضعف فرهنگی برخی خانواده ها دارد که باعث رواج یک سری از ارزش های غلط در میان دختران ما می شود. متاسفانه بعضی از دختران ما فکر می کنند هر چه مراسم عروسی آن ها مجلل تر و مهریه شان سنگین تر باشد ؛ ازدواج موفق تری خواهند داشت و از ارزش بیش تری در نظر اطرا فیان برخوردار خواهند شد. حال آن که هزینه های زیادی که در مراسم عروسی بر پسرها تحمیل می شود آینده اقتصادی این خانواده های نو پا را با مشکل مواجه می کند و تعیین مهریه های سنگین هم از همان آغاز زندگی باعث ایجاد عقده ها و کدورت هایی میان طرفین می شود.»
«آجودانی» که مشاوره خانواده ها در امور ازدواج نیز هست بی توجهی زوج های جوان به موضوع مشاوره پیش از ازدواج را یکی عوامل اصلی ایجاد مشکلات پس از ازدواج می داند: «اگر قصد ما تحکیم ازدواج است باید در مرحله انتخاب همسر دقت بیشتری را مبذول کنیم و این کار هم نیاز به تعقل و دور اندیشی و روانشناسی دارد. مهریه سنگین نه تنها چنین هدفی را تأمین نمی کند، بلکه در اکثر موارد کاربری معکوس دارد ؛ یعنی باعث تزلزل ازدواج می شود. به عبارت دیگر آنچه را که انتخاب کرده ایم (یعنی مهریه زیاد و غیر معقول )با هدفی که از آن دنبال می کنیم(یعنی تحکیم و دوام ازدواج )تضاد دارد. مهریه نامتعارف و غیرمعقول نه تنها ما را در رسیدن به هدف کمک نمی کند، بلکه برعکس چنین مهریه هایی در از هم پاشیده شدن ازدواج دخالت دارد و یکی از عوامل نابسامانی ازدواج شده است.» به تازگی در پژوهشی که در دادگاه های خانواده بر روی 4هزار زوج در شرف طلاق انجام شده،بیش تراین افراد مهریه های بالایی را درنظرگرفته بودند که این میزان مهریه منجر به تحکیم بنیان خانواده وخوشبختی، تفاهم وهمدلی آنها نشده است و هیچ کمکی به حفظ بنیان خانواده نکرده. درحقیقت وقتی مهرو عطوفت درخانواده، جای خود را کینه و کدورت بدهد، حتی سنگین ترین مهریه هم نمی تواند نجات بخش باشند.
منبع : نشریه دیدار آشنا شماره 125