آن روی سکه

‏"ایده آل سازی" پدیده ای ست که در روابط انسانی، زیاد اتفاق می افتد؛ به ویژه در ارتباط با جنس مخالف، بسیاری از نوجوانان و جوانان در تجارب خود به این موضوع اشارهع می کنند که از افراد مورد علاقه ی خود، یک ایده آل ساخته بودند. این حالت، ناخودآگاه است. این گونه افراد، در سخن گفتن از شکست خود، اذعان می دارند که اگر از طرف مورد علاقه ی خود "بت" نساخته بودند، این قدر زود تصمیم به ازدواج نمی گرفتند و احتمالاً تحمل جدایی نیز برای شان راحت تر بود. برخی نیز می گویند "بت ساختن" از افراد در روابط انسانی سبب شده که چشم خود را بر نقاط مثبت و منفی طرف مقابل ببندند و به این ترتیب، به شناخت کافی نرسند. آن چه این گونه جوانان از آن حرف می زنند، پدیده ای ست موسوم به "شیفتگی". شیفتگی، حالتی ست روانی که فرد در آن، قادر به دیدن واقعیت ها نیست. فرد شیفته، واقعیت ها را تحریف می کند. به عبارت دیگر، فرایند "تحریف شناختی"، آنان را از دستیابی به اطلاعات "ناب" در مورد جنس مخالف بازمی دارد. در تحریف شناختی، چنان که از نامش پیداست، اطلاعات، تحریف می شوند؛ بخشی از آن ها کم رنگ، بخشی پررنگ و بخشی دیگر نادیده گرفته می شوند. در نتیجه، فرد نمی تواند به اطاعات ناب، جامع و دست اول دسترسی یابد. بدیهی ست بدون چنین اطلاعاتی، نمی توان به شناخت صحیح از فرد مورد علاقه رسید و انتخاب درستی به عمل آورد.‏
ممکن است از خودتان بپرسید "چرا تحریف شناختی اتفاق می افتد؟" عوامل زیادی مطرح است که به چند مورد آن اشاره می کنیم:

1) یادگیری:
 افرا یاد می گیرند که چگونه با دیگران ارتباط برقرار کنند. زود صمیمی شدن، اعتماد بیش از اندازه یا بی اعتمادی، شکستن مرزها و حریم ها و به اصطلاح "قاطی شدن"، تحت تأثیر فرهنگ، یادگیری و آموزش های والدین واطرافیان است.

2) احساسات شدید:
 هیجانات شدید مانند احساس عشق، نفرت، خشم و... به نادیده گرفتن بخشی از اطلاعات صحیح و کم رنگ و پررنگ ساختن بخش های دیگر آن منجر می شود. برای نمونه وقتی از کسی بدتان می آید، مطمئناً بیش تر با خصوصات منفی او اشتغال ذهنی خواهید دشت و برعکس، وقتی به کسی علاقه مندید، تنها به ویژگی های مثبت او فکر می کنید چون علاقه و عشق بیش از حد، چشم شما را بر روی دیگر ویژگی های طرف مقابل می بندد.‏

‏3) عایق بندی ذهنی:‏
 ‏"شیفتگی" تا اندازه ای ناخودآگاه است اما بسیاری از افراد، عمداً چشم خود را می بندند و حاضر نیستند درباره ی فرد مورد علاقه ی خود اطلاعات بیش تری دریافت کنند. آنان در برابر اطلاعات جدید - به ویژه اگر مغایر با اطلاعات قبلی باشد- به شدت مقاومت می کنند؛ گویی تصمیم خود را عجولانه گرفته اند و اکنون با "عایق بندی" ذهن خود، مانع ورود اطلاعات جدید می شوند تا در تصمیم گیری شان خللی وارد نشود.

4) مقاومت:
 مقاومت فرد شیفته در برابر پذرش ددگاه دیگران، آن قدر زیاد است که اطرافیان جرأت بیان دیدگاه های خود را ندارند، چون اگر بخواهند به این کار ادامه داده و به آن اصرار ورزند، با واکنش خشم و در نهایت، سوءظن طرف مقابل مواجه خواهند شد.

5) فقدان بینش:
 افراد شیفته نسبت به رفتار خود، بینش ندارند. اگر کسی به آنان بگوید که "تو طرف مقابل خود را بسیار ایده آل فرض می کنی و حاضر نیستی حتی یک نکته ی منف هم از او بشنوی" به هیچ وجه قبول نمی کنند و معتقدند که نقاط ضعف فرد مورد علاقه ی خود را می شناسند، اما نقاط قوت او را به مراتب بیش از نقاط ضعف اش می دانند.
موارد بالا که به شیفتگی دامن می زنند، تحت تأثیر احساسات شدید شکل می گیرند اما افکار و باورها نادرست نیز می توانند در شکل گیری و تداوم شیفتگی نقش داشته باشند به عبارتی، "تحریف شناختی" بر چگونگی تفکر و برداشت ما نسبت به افراد و رویدادها تأثیر می گذارد که پیامد آن، دست یابی به اطلاعات تحریف شده و ناقص است.

مهم ترین تحریف های شناختی که در روند شکا گیری و تقویت شیفتگی تدثیر گذارند، عبارتند از:

تفکر همه یا هیچ:
 سیاه و سفید دیدن افراد، رویدادها و شرایط، احتمال افتادن در دام شیفتگی را بیش تر می کند، چون حذف گزینه های متوسط و اتکا به دو گزینه ای افراطی "خیلی بد" و "خیلی خوب"، شما را به جمع بندی اشتباه می رساند.

نتیجه گیری شتاب زده:
 شیفتگی می تواند از نتیجه گیری شتاب زده ناشی شود به طوری که شما با چند برخورد کوتاه با فردی از جنس مخالف، از او خوش تان بیاید و عجولانه به این نتیجه برسید که جز خوبی چیزی ندیدم، پس فرد مناسبی است.‏

فیلتر ذهنی:
 فیلتر یعنی از صافی عبور دادن و یکی از تحریف های شناختی بسیار مهم است. فردی که از فیلتر ذهنی استفاده می کند، کسی است که ویژگی های منفی فرد مورد علاقه ی خود را نادیده می گیرد و تنها به ویژگی های مثبت او می چسبد. با این کار، او شانس شناخت صحیح و اطلاعات جامع از فرد مورد علاقه ی خود را از دست می دهد.

بزرگ نمایی- کوچک نمایی:
 بزرگ کردن یا اغراق در ویژگی های مثبت و همچنین نادیده گرفتن، کوچک شمردن یا کم رنگ کردن ویژگی های منفی فرد مورد علاقه، دامی ست که شما را به ورطه ی شیفتگی می کشاند. بنابراین، به جای این دو گزینه ی بیمارگونه، گزینه ی "متوسط دیدن" را انتخاب کنید.
امید است که این راه کارها بتواند به شما کمک کند تا آن روی سکه را ببینید یعنی فقط به دیدن ویژگی های مثبت و توانمندی ها اکتفا نکنید و بدانید که هر سکه دو رو دارد؛ یک روی آن خوبی ها و نکات مثبت و روی دیگر آن بدی ها و نکا منفی ست.
به این ترتیب، به شناخت بیش تری از فرد مورد علاقه ی خود خواهید رسید و انتخاب بهتری خواهید داشت. البته یادتان نرود که برای دیدن آن روی سکه، باید وقت بگذارید و دست کم 6 ماه تا 1 سال را در نظر بگیرید. البته این 6 ماه باید با آگاهی خانواده ها باشد چون پس از این مدت طولانی، در صورت مخالفت آنان، مشکلات بیش تری ایجاد می شود.
منبع: "پیام مشاور" شماره ی 73
منبع: نشریه شادکامی- شماره: 75